بازنگری تعاریف وجوه و نظایر و ارایه دسته بندی نوین از آنها

یکی از موضوعات قرآنی که پژوهش وتدوین درباره آن پیشینه ای بس کهن دارد، مبحث «وجوه و نظایر» در قرآن است. دانش وجوه و نظایر یکی از شاخه های دانش مفردات محسوب شده و مفردات پیش نیاز تفسیر است. با توجه به گوناگونی موارد استعمال واژه ها در زبان عربی، همواره با این واقعیت روبرو هستیم که گاهی یک واژه در جمله ای معنایی می دهد که همان واژه در جمله دیگر معنایی اندک یا بسیار متفاوت دارد و تنها به کمک قرینه های مختلف می توان به مفهوم درست آن واژه پی برد. دانشمندان تعاریف متفاوتی از «وجوه و نظایر» ارائه داده اند. عده ای معتقدند وجوه همان لفظ مشترک است که در چند معنی استعمال می شود و نظایر عبارت از الفاظ مترادف است؛ اما دسته ای دیگر بر این رأیند که نظایر همان الفاظ مشترکی است که در جای جای قرآن به یک شکل آمده و وجوه، معانی مختلف این الفاظ مشترک است. گروهی نیز وجوه را به احتمالات تفسیری یک واژه یا یک عبارت تعریف کرده اند. از نظر این پژوهش، وجوه قرآن عبارت است از معانی کاربردی هر واژه قرآنی در پهنه آیات و نظایر عبارت است از الفاظ قریب المعنی یا مترادف در سراسر آیات قرآن. همچنین وجوه قرآن را می توان به سه گونه حقیقی، مجازی و مصداقی بخش بندی نمود که تعریف دقیق و نمونه های هر یک با استناد به منابع تفسیری و علوم قرآنی به تفصیل آمده است.